معرفی کامل «مصحف فاطمه»
صحیفه فاطمه(س) چیست؟
صحیفه فاطمه یا مصحف فاطمه (س) از واژه‌هایی است که همواره کنجکاوی پژوهشگران، علاقه‌مندان به تاریخ اسلام و دوست‌داران معارف اهل‌بیت را برانگیخته است. بسیاری می‌پرسند: «صحیفه فاطمه چیست؟ آیا کتابی آسمانی است؟ آیا قرآن دیگری است؟ آیا محتوای آن در دسترس ماست؟» در ادامه، یک توضیح جامع، مستند و قابل‌فهم ارائه میشود تا برداشت صحیحی از این میراث معنوی داشته باشیم.
صحیفه فاطمه چیست؟ تعریف دقیق از نگاه حدیث
در منابع معتبر شیعه، مانند کافی اثر کلینی، «مصحف فاطمه» کتابی است که پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) به‌وسیله الهام الهی به حضرت زهرا (س) شکل گرفت و امام علی (ع) آن را نوشت.
این کتاب:
-
قرآن نیست
-
احکام حلال و حرام ندارد
-
شریعت جدیدی ارائه نمی‌کند
-
افزوده‌ای بر قرآن محسوب نمی‌شود
بنابراین، «صحیفه فاطمه» نوعی الهام الهی و گزارش غیبی است که مخصوص حضرت زهرا (س) بوده و یک منبع علمی ویژه امامان شمرده میشود.
تاریخچه شکل‌گیری مصحف فاطمه (س)
براساس روایات، پس از رحلت پیامبر (ص)، حضرت زهرا (س) غمگین بود. روایت می‌گوید فرشته‌ای برای تسلای حضرت زهرا(س) با او سخن می‌گفت. امام علی (ع) این الهامات را می‌نوشت، و مجموعه این نوشته‌ها به «مصحف فاطمه» تبدیل شد.
مراحل شکل‌گیری طبق روایات:
-
نزول الهامات و مکالمه فرشته با حضرت زهرا (س)
-
بیان اخبار آینده، وقایع حکومت‌ها، سرنوشت امت‌ها و مسائل غیبی
-
نوشتن این مطالب توسط امیرالمؤمنین علی (ع)
-
انتقال مصحف از امامی به امام دیگر، به عنوان میراث علمی
این روند باعث شد مصحف فاطمه جایگاهی مشابه «کتب اختصاصی انبیا» برای امامان داشته باشد.
آیا مصحف فاطمه (س) یک کتاب آسمانی مانند قرآن است؟
خیر. بزرگ‌ترین سوءبرداشت درباره صحیفه فاطمه (س) همین مسئله است. در منابع شیعه و سخنان اهل‌بیت (ع) تأکید شده که:
مصحف فاطمه (س)قرآن نیست و هیچ ارتباط محتوایی با قرآن ندارد.
قرآن آخرین کتاب آسمانی، وحی تشریعی و معجزه جاودانه پیامبر اسلام است. اما مصحف فاطمه (س)وحی تشریعی نیست؛ بلکه الهام و تحدیث است، مشابه آن‌چه برای مریم (س) یا مادر موسی رخ داده است.
پس:
-
نه آیه دارد
-
نه حکمی شرعی
-
نه جایگزین قرآن است
-
نه نسخه‌ای از آن در دست مردم قرار گرفته
محتوای مصحف فاطمه (س)به چه موضوعاتی می‌پردازد؟
اگرچه متن کامل صحیفه فاطمه در دسترس مردم نیست، روایات چندین دسته از محتواهای آن را ذکر کرده‌اند:
۱. اخبار آینده
از نابودی حکومت‌ها تا سرنوشت ملت‌ها.
۲. وقایع تاریخی
روایات می‌گویند اسامی حاکمان تا آخرالزمان در آن آمده بوده است.
۳. اسرار خلقت و معارف الهی
برخی احادیث اشاره دارند که در این کتاب، حقایقی در مورد عالم هستی ذکر شده است.
۴. تسلّی حضرت زهرا (س)
بخش‌هایی از این مصحف حاوی پیام‌های آرامش‌بخش الهی بوده است.
مصحف فاطمه (س)نزد چه کسانی بوده است؟
این کتاب از اسرار ویژه امامان است و طبق روایات:
-
در زمان امام علی(ع) نوشته شد
-
نزد امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بود
-
سپس به امامان بعدی منتقل شد
-
اکنون نزد امام زمان (عج) است
بنابراین، فقط امام معصوم اجازه بهره‌برداری مستقیم از آن را دارد.
دیدگاه علما درباره صحیفه فاطمه
بیشتر محدثان شیعه صحیفه فاطمه را:
«کتاب حقیقتاً موجود، اما غیرقابل دسترس عمومی»
دانسته‌اند. تمامی دانشمندان شیعه نسبت به اصالت آن اتفاق نظر دارند. در برابر، برخی معاصرین خواسته‌اند آن را نمادین یا استعاری معرفی کنند، اما با توجه به روایات متعدد و سندهای معتبر، دیدگاه مشهور همان دیدگاه نخست است.
آیا متن صحیفه فاطمه(س) منتشر شده است؟
خیر.
متن کامل آن هرگز توسط امامان در اختیار عموم قرار نگرفت و قرار هم نبود که منتشر شود. تنها توصیف‌هایی از محتوا در احادیث موجود است.
چرا مصحف فاطمه (س)اهمیت دارد؟
اهمیت این کتاب از چند جهت است:
۱. نشان می‌دهد مقام حضرت زهرا (س) فراتر از یک بانوی مؤمن است
۲. نقش امام علی (ع) به عنوان کاتب وحی و علم الهی تأیید میشود
۳. اثبات می‌کند اهل‌بیت (ع) دارای منابع ویژه علمی و غیبی بوده‌اند
۴. در مباحث مهدویت به‌عنوان یکی از «علوم امام زمان» شناخته میشود
جمع‌بندی
«صحیفه فاطمه» یا «مصحف فاطمه» کتابی است که از طریق الهامات الهی به حضرت زهرا (س) نازل شد و به قلم امام علی (ع) ثبت شد. این کتاب قرآن نیست، احکام ندارد و قرار نیست در اختیار عموم باشد. بلکه منبعی علمی – غیبی برای امامان است که در خود حقایق و اخبار آینده را جای داده است.
شناخت این میراث معنوی، نه‌تنها به فهم جایگاه حضرت زهرا (س) کمک می‌کند، بلکه ما را با بخشی از معارف نهفته اهل‌بیت آشنا می‌سازد؛ معارفی که درک آن‌ها تنها برای امامان معصوم مقدور است.
